Door de stijging van de energieprijzen zijn veel meer mensen hout gaan stoken om hun woning te verwarmen. Eén op 13 huishoudens in Nederland gebruikt regelmatig een houtkachel of open haard. Met de hoge energieprijzen is houtstook fors toegenomen. Zowel brandhouthandelaren als de kachelbranche rapporteren een veel grotere vraag.
Gevolgen toename houtstook voor fijnstof?
Het is de vraag wat de gevolgen hiervan zijn voor de hoeveelheid fijnstof en andere schadelijke stoffen, zoals vluchtige organische stoffen en kankerverwekkende PAKs (polycyclische aromatische koolwaterstoffen). TNO maakt jaarlijks met het CBS een inschatting van de emissie door houtverbranding.
Zo bleek deze emissie in 2020 bijna gehalveerd ten opzichte van 1990. Dit is op verschillende manieren te verklaren. Men gebruikt steeds meer een ingebouwde of vrijstaande kachel in plaats van een traditionele openhaard. Ook wordt het kachelpark gestaag gemoderniseerd: oude kachels worden vervangen door moderne en schonere types.
Nieuwe kachels moeten sinds 2021 aan de strenge Ecodesign emissiestandaard voldoen. De eveneens relatief schone pelletkachels worden daarbij steeds populairder. Hun aandeel bedraagt inmiddels al zo’n 6%. Pelletkachels branden op pelletkorrels. Deze korrels van samengeperst zaagsel hebben een hoog rendement en een lage emissie. De verbranding wordt in een moderne pelletkachel automatisch geregeld, zodat het rendement optimaal is en de uitstoot minimaal.
Effect op luchtkwaliteit
Het effect van de toegenomen houtstook op de luchtkwaliteit is moeilijk te voorspellen. Houtverbruik en kachelverkoop zijn gestegen. De verkoop van haarden en kachels is in 2022 met 45 procent gestegen ten opzichte van het jaar ervoor, blijkt uit cijfers van de Nederlandse Haarden- en Kachelbranche (NHK). Aan de andere kant werden kachels met het Ecodesign keurmerk in 2022 maar liefst 30% meer verkocht dan in 2021. Deze kachels stoten minder uit dan oudere kachels en hebben een hogere warmteopbrengst.
Bijdrage van houtstook aan de fijnstofuitstoot
Houtstook is een belangrijke fijnstofbron in Nederland: dit zorgde in 2020 voor ruim een kwart van de fijnstof (PM2,5). Dat is vier keer zoveel als de fijnstofuitstoot door wegverkeer. Een factor die mede de overlast bepaalt, is dat de houtrook vrijkomt op korte afstand van waar mensen verblijven, in tegenstelling tot bijvoorbeeld een hoge schoorsteen.
In de afgelopen 30 jaar is de emissie van fijnstof uit andere bronnen zoals verkeer en industrie dikwijls sneller gedaald dan de emissie door houtverbranding. Hoewel de totale emissie door houtkachels is gedaald, is de relatieve bijdrage van houtstook toegenomen van 12% in 1990 tot 26% in 2020.
Berekening toekomstige emissies
TNO houdt in een kachelparkmodel bij hoeveel en wat voor kachels er jaarlijks bijkomen in Nederland en welke er af gaan. De informatie wordt vergaard bij CBS-enquêtes en schattingen van gebruik van de kachels (duur, hoeveel hout). Daarnaast voert TNO emissiemetingen uit, zodat men een beeld krijgt welke stoffen en hoeveel er jaarlijks bij houtstook worden uitgestoten.
Scenario-berekeningen
Op basis van het kachelparkmodel zijn er nu een aantal scenario’s doorgerekend. TNO gaat daarbij uit van een fictieve toename van 50% meer houtverbruik in 2025 t.o.v. 2021. Een dergelijke groei is niet ondenkbaar, gezien de toename van de kachelverkoop in 2022.
De uitkomsten van de 3 scenario’s is als volgt:
- Scenario 1: als de verkoop van moderne schonere kachels zich zo doorzet, en men neemt geen extra maatregelen op het bestaande kachelpark, zal het resultaat zijn: belangrijke stijging emissie +25% in 2025.
- Scenario 2: actieve openhaard-gebruikers schakelen over naar een Ecodesign-inzethaard én oude nooit gekeurde kachels worden vervangen door Ecodesign (waarschijnlijk nog zo’n 75000 in 2025), dan zal het resultaat zijn ongeveer 25% reductie voor emissie in 2025.
- Scenario 3: als het bestaande kachelpark wordt vervangen door alleen nog Ecodesign of pelletkachels, zal het resultaat zijn ongeveer 50% reductie voor emissie in 2025.
Kortom: de fijnstof-emissie zal fors stijgen (scenario 1) als men geen extra beleid maakt rondom het kachelpark. Strenge maatregelen op het kachelpark zijn noodzakelijk (scenario 2 en 3), om de hoeveelheid fijnstof door houtstook te verminderen.
Strengere regels
Er wordt al langer gepleit voor strengere regels vanuit de overheid. In Duitsland bijvoorbeeld bestaat de verplichting om de schoorsteen jaarlijks te vegen door een gecertificeerde schoorsteenveger. Een schoorsteenveger in Duitsland heeft een hbo-opleiding en kan optreden als boa. Aan het creosoot in de schoorsteen kan zo iemand zien als je niet goed stookt en kan er een stookverbod worden opgelegd. Het is aldus makkelijk om toetsbare criteria op te leggen, die ook gehandhaafd kunnen worden.
Ook de stoker zelf heeft natuurlijk een verantwoordelijkheid, kijk op Hout stoken zonder overlast – Energiekennisbank.
Links
Zonder extra beleid stijgt overlast houtrook door kachels (tno.nl)
Fors meer haarden en kachels verkocht in 2022: pelletkachel het populairst | RTL Nieuws
Samenwerking Houtrookonderzoek | RIVM Gebleken is dat houtstook in kaart kan worden gebracht door het meten van roet
