In het ambtelijke jargon kennen we genoeg woorden voor veel verschillende (typen) normen, zoals grenswaarden, richtlijnen, streefwaarden, advieswaarden, informatie- en alarmdrempels. Maar ondanks die vele termen bleek uit onderzoek van Milieudefensie in 2018, dat de regels voor luchtkwaliteit onze gezondheid te weinig beschermen. “Er gelden schokkend veel slappere regels voor giftige stoffen die overal in de lucht zitten, dan voor andere stoffen, die relatief zeldzaam zijn.” Je kunt het onderzoek, dat is uitgevoerd door Royal HaskoningDHV hier downloaden.
In het onderzoek heeft men de normen vergeleken van stikstofdioxide en fijnstof ten opzichte van andere stoffen die in de lucht kunnen zitten, zoals benzeen, asbest en vinylchloride. Het inademen van veel stikstofdioxide en fijnstof onder andere kan leiden tot astma, hartproblemen en sterfte. Veel mensen kunnen ziek worden en overlijden omdat ze giftige stoffen inademen, zelfs als de overheid zich aan de wet houdt. De normen voor stikstofdioxide en fijnstof zijn honderden tot zelfs tienduizenden malen slapper dan de normen van andere giftige en kankerverwekkende stoffen. Dat terwijl fijnstof en stikstofdioxide overal in de lucht zitten. Momenteel sterven er jaarlijks zeker 12.000 mensen door stikstofdioxide en fijnstof.
Bepaling van de normen
Normen worden op drie verschillende manieren bepaald:
- Voor toxische stoffen geldt een ‘drempelwaarde’. Daarbij wordt er van uitgegaan dat een bepaalde hoeveelheid niet leidt tot gezondheidsschade. Met ander woorden: van een heel klein beetje van deze stof wordt je niet ziek. Idealiter zijn alle normen ten minste gelijk aan de drempelwaarden.
- Bij kankerverwekkende stoffen gaat het heel anders. Voor de normen van die stoffen geldt geen drempelwaarde, omdat ervan uitgegaan wordt dat je zelfs van de kleinst mogelijke hoeveelheid ziek kunt worden. De norm wordt zo gesteld dat 1 op de miljoen mensen per jaar kanker krijgt (van welk type dan ook). Hierbij spelen politieke en economische belangen geen rol. Men spreekt hier van Zeer Zorgwekkende Stoffen (ZZS).
- Voor stikstofdioxide en fijnstof gaat het weer anders: daar wordt niet vooraf vastgesteld wat het maximale risico is, maar geldt de afweging tussen gezondheidsrisico’s, kosten en ‘haalbaarheid’. Hierbij spelen politieke en economische belangen dus wél een rol.
WHO versus Europese normen luchtkwaliteit
De in 2018 door de Gezondheidsraad uitgebrachte rapporten gaan ook in op de normen voor luchtkwaliteit. Onomwonden wordt gesteld: “Er is nog aanzienlijke gezondheidswinst te behalen. Om dat te bereiken zouden de gezondheidskundige advieswaarden van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) aangehouden kunnen worden bij het verder verminderen van de luchtvervuiling. En nog minder luchtverontreiniging zou nog beter zijn. De gezondheidskundige advieswaarden zijn met name voor fijnstof strenger dan de Europese normen, maar zelfs bij concentraties luchtverontreiniging onder die advieswaarden zijn nog effecten op de gezondheid van mensen waargenomen.”
De Europese normen werden met name door Frankrijk en Duitsland afgezwakt om de eigen auto-industrie te beschermen.
EU-grenswaarden en WHO-advieswaarden
In de onderstaande tabel wordt er een samenvatting gegeven van de EU-grenswaarden en de advieswaarden van de WHO voor NO2, fijn stof en benzeen. Bron: Europese wetgeving luchtverontreiniging.
Update:
De bovenstaande tabel is achterhaald wat betreft de WHO advieswaarde. Op 22 september 2021 zijn de nieuwe, veel strengere normen, gepubliceerd. Zie onderaan deze pagina.
Uit de tabel blijkt dat de WHO-advieswaarden beduidend strenger zijn dan de EU-grenswaarden (deze zijn vastgelegd in de regelgeving). Ook onder de grenswaarden is luchtverontreiniging nog schadelijk. Daarom is er beleid om de luchtkwaliteit verder te verbeteren. Schone lucht is belangrijk voor de volksgezondheid. Om dat te bereiken heeft de overheid in 2020 het Schone Lucht Akkoord (SLA) opgesteld. De rijksoverheid, provincies en gemeenten hebben met elkaar afgesproken de luchtkwaliteit in Nederland tot 2030 verder te verbeteren. Ook Nijmegen heeft zich bij dit SLA aangesloten.
Links met aanvullende informatie
Grenswaarden en andere luchtkwaliteitsnormen
Normen luchtkwaliteit (Rijksoverheid)
Luchtkwaliteit (Compendium voor de Leefomgeving)
Luchtkwaliteitsnormen (RIVM)
Luchtvervuiling (Milieucentraal)
Update
Inmiddels zijn door de WHO nieuwe normen gepresenteerd op 22 september 2021. De WHO heeft de nieuwe normen op deze pagina gepubliceerd. We nemen ze hieronder op (je kunt de onderstaande waarden vergelijken met die in de bovenstaande tabel, dan zie je dat de normen in alle gevallen een stuk strenger zijn geworden):
WHO Air quality guideline values
Particulate matter (PM)
Guideline values
Fine particulate matter (PM2.5)
5 μg/m3 annual mean
15 μg/m3 24-hour mean
Coarse particulate matter (PM10)
15 μg/m3 annual mean
45 μg/m3 24-hour mean
Ozone (O3)
Guideline values
O3
100 μg/m3, 8-hour daily maximum*
60 μg/m3 8-hour mean, peak season**
* 99th percentile, (i.e. 3-4 exceedance days per year)
** Peak season is defined as an average so daily maximum 8-hour mean O3 concentration in the six consecutive months with the highest six-month running average O3 concentration
Nitrogen dioxide (NO2)
Guideline values
NO2
10 μg/m3 annual mean
25 μg/m3 24-hour mean
The current WHO guideline value of 10 µg/m3 (annual mean) was set to protect the public from the health effects of gaseous nitrogen dioxide.
Sulfur dioxide (SO2)
Guideline values
SO2
40 μg/m3 24-hour mean
