Er wordt ontzettend veel gemaakt van plastic. En dat is tegelijk ook het probleem. De hoeveelheid, het gemak waarmee het weggegooid wordt, de plasticvervuiling.
Kunststof
Plastic en kunststof zijn niet hetzelfde. Plastic is wel altijd een kunststof. Rond 1908 werd bakeliet uitgevonden, de eerste kunststof. Bakeliet is de allereerste synthetische plastic, gemaakt van kunsthars op basis van fenol en formaldehyde. De meeste mensen kennen bakeliet van de oude zwarte telefoons met draaischijf en losse hoorn. Rond 1925 werd ontdekt dat je van aardolie ook plastic kon maken. Het zou nog tot na de Tweede Wereldoorlog duren voordat de massaproductie van plastic op gang kwam.
Door kunststof onder druk te verhitten in een vorm, wordt er een plastic voorwerp van gemaakt (thermoplast).
7 Hoofdsoorten plastic
Veel mensen weten niet dat er diverse soorten plastic zijn. Het goed scheiden daarvan is nog een hele klus. En het op de juiste manier scheiden van plastic is erg belangrijk. Als plastic afval te veel vervuild is, kan het niet hergebruikt worden en wordt het alsnog verbrandt. Met de codes op onderstaande afbeelding kom je al een heel eind in de goede richting, maar zelfs dan kun je het soms beter bij het restvuil gooien.
Onderstaande kaart met een overzicht van de soorten plastic is gemaakt door Hannemarie, Spectra Studio Works, zie deze pagina op De Duurzame Kaart.
Op de onderkant van een plastic product zie je een driehoek staan met cijfers en een afkorting, het recycle-symbool. Zie de voorbeelden hierboven. De veilige codes zijn 1, 2, 4 en 5 en de nummers 3, 6 en 7 moet je zoveel mogelijk proberen te vermijden.
Een bepaalde code maakt echter niet rechtlijnig duidelijk of je het plastic wel in de Plastic+ zak moet doen. Volg de scheidingsregels van de Dar, deze zijn helder en duidelijk geschreven. Als je het desondanks niet weet gooi de plastic verpakking dan liever bij het restafval.
Om het nog ingewikkelder te maken: er bestaat ook Bioplastic en biologisch afbreekbaar plastic. We besteden daar apart aandacht aan. Hieronder volgt wat meer uitleg over de verschillende soorten plastic.
Code 1 PET: relatief veilig
PET (PETE) is de afkorting voor polyethyleen tereftalaat. Dit zijn de petflessen met frisdrank. De kleine flessen (<1 liter) vallen vanaf 1 juli 2021 onder de statiegeldregeling. Verder zijn saladebakjes, bakjes waar koekjes in zitten, olieflessen en allerlei verpakkingsmateriaal hiervan gemaakt. Voor eenmalig gebruik is dit plastic veilig. Hergebruik dit niet (zoals bijvoorbeeld het navullen van je waterflesje) voor dranken en voedsel. Het probleem van dit plastic is dat dit op den duur giftige stoffen gaat lekken zoals bijvoorbeeld acetaldehyde. Stoffen die kankerverwekkend zijn en de hormoonbalans kunnen verstoren.
Code 2 HDPE : veilig
HDPE staat voor hoge dichtheid polyethyleen (ook wordt de afkorting PE-HD gebruikt). HDPE is een vrij stevige, ondoorzichtige plasticsoort die je zult herkennen van bijvoorbeeld flessen van schoonmaakmiddelen, shampoo, de ondoorzichtige sapflessen en plastic tassen. Soms wordt er ook speelgoed van gemaakt. Hoge dichtheid polyethyleen is veilig en je kunt het veilig opnieuw gebruiken.
Code 3 PVC: vermijden
PVC is een andere naam voor polyvinyl chloride en is een plasticsoort die je beter kunt vermijden. Gelukkig vrij snel te herkennen aan de sterke geur. Denk aan de geur van luchtbedden, opblaasbare boten, zwembandjes, zwembadjes en matrasbeschermers. Het zit ook regelmatig in kleren en meubels maar ook daar valt vaak de specifieke geur op. De schadelijke stoffen in PVC zijn dioxine en allerlei weekmakers om het plastic flexibel te maken. Deze stoffen kunnen ons lichaam niet afstoten en hopen op in ons lichaam. Dioxine en weekmakers zijn kankerverwekkend en verstoren de hormoonhuishouding. PVC is dus zeer onveilig en dient vermeden te worden behalve als het deze phthalate vrij is. Dit is echter zelden het geval. Zie deze pagina met informatie over de verschillende soorten PVC. Kijk hier voor PVC-vloeren. PVC kun je bij de Milieustraat van de Dar gratis inleveren als ‘harde kunststof’.
Code 4 LDPE: veilig
LDPE is een ander woord voor lage dichtheid polyethyleen (ook aangeduid met de afkorting PE-LD). LDPE kennen we vooral van de plastic winkeltasjes, vershoudfolie en sommige knijpflessen . Verder allerlei andere zachte verpakkingsproducten en seals. LDPE is veilig in gebruik.
Code 5 PP: veilig
PP oftewel Polypropeen is een wat harder soort plastic. In de keuken zijn heel veel bakjes, schalen en lunchboxen gemaakt van polypropeen. Veel producten van Ikea en Tupperware hebben deze code (Let op! Niet al deze producten zijn veilig, sommige producten zijn gemaakt van het gevaarlijke Polystyreen – code 6). Ook het meeste plastic voor gebruik in de magnetron is vaak van dit materiaal gemaakt. PP is een veilig plastic wat eventueel nog een keer opnieuw gebruikt kan worden.
Code 6 PS: vermijden
PS oftewel Polystyreen is een plasticsoort die je in de gaten moet houden. Polystyreen is er in een foamachtige vorm en een harde variant. Het foamachtige plastic ken je wel van bijvoorbeeld de grotere fastfood ketens, waar hamburgers in verpakt zijn. Ook de foamachtige vleesschaaltjes zijn van deze plasticsoort gemaakt. Ook piepschuim is meestal polystyreen. De harde vorm kennen we van bijvoorbeeld patatbakjes en wegwerpbekertjes.
“Polystyreen is erg belastend voor het milieu. Meer dan 71% van het plastic wat in de oceanen ronddrijft is van deze soort! Het is bekend dat deze bekertjes bij verhitting schadelijke stoffen lekken als styreen en Benzeen. Styreen en Benzeen zijn kankerverwekkend en hormoonverstorend. Dus als je elke dag thee of koffie drinkt uit zo’n bekertje, dan ben je niet goed bezig!”
Dus nog een reden om je eigen beker mee te nemen naar de koffiebar!
Code 7: vermijden tenzij het biologisch afbreekbaar plastic is
Dan hebben we nog code 7. Dit is de grote vergaarbak van al het andere plastic. Het lastige is dat een paar jaar terug biologisch plastic ook in deze categorie is opgenomen. Biologisch plastic is natuurlijk een betere keuze, al moet je wel opletten in welke afvalbak dit moet. De overige plasticsoorten met deze code zijn vaak juist de meest gevaarlijke varianten. Als voorbeeld zit onder deze code policarbonaat wat weer bekend staat om het ‘lekken’ van weekmakers (BPA). Als plastic deze code bevat en het is geen biologisch plastic, dan kun je deze plasticsoort het beste laten staan. Helaas kom je ook nog plastic tegen zonder enige code. Feitelijk hoort het plastic dan in deze categorie thuis, vermijden dus.
Als men het heeft over PE (PolyEtheen, ook vaak aangeduid met de wat oudere term PolyEthyleen) gaat het over de plasticsoort Code 2 (HDPE) en Code 4 (LDPE). Bij coatings (zoals bij koffiebekers) wordt vaak een laagje PolyEtheen gebruikt, dat geclassificeerd kan worden onder Code 4. PE-producten (dus papier met een PE-coating) zijn tegenwoordig redelijk goed recyclebaar, mits het afval-aanbod van de gebruikte materialen niet vervuild is met etensresten.
Additieven
Er worden vaak nog andere chemische stoffen aan plastic toegevoegd (additieven). Hierdoor krijg het plastic de eigenschappen waardoor het geschikt wordt voor de toepassing. Voorbeelden van additieven zijn: weekmakers, blaasmiddelen (het lichter maken in gewicht), kleurstoffen, UV-stabilisatoren (voorkomen van verkleuring en sterkteverlies door de zon), vlamvertragers (vaak gebruikt bij behuizing van elektronica), oplosmiddelen en biociden (tegen schimmels en bacteriën). Dergelijke additieven kunnen schadelijk zijn voor de gezondheid, maar soms zitten ze vast in het plastic en kunnen deze middelen pas onder bepaalde omstandigheden los komen (temperatuur, zuurgraad, vet).
Hoe om te gaan met plastic
Probeer zo verstandig mogelijk om te gaan met plastic. In de keuken is het vaak makkelijk te vervangen door glas en rvs producten. Lees ook: 7 redenen om te kiezen voor glas. Dan weet je zeker dat er geen schadelijke stoffen in je voedsel komen. Harde plastics met uitzondering van PP zijn vaak een betere keuze omdat ze minder weekmakers bevatten. Probeer daarnaast zo min mogelijk voedsel te bewerken in plastic. Door warmte kan plastic gaan ‘zweten’ waardoor er chemische stoffen vrij komen. Dit komt wel eens voor bij plastic wat uit de vaatwasser komt en dan wat glimmend en wat plakkerig is. Meteen wegdoen!
Plastic in cosmetica
In heel veel verzorgingsproducten, gezichtscrème en lippenstift bijvoorbeeld, zitten minuscule stukjes plastic. Deze microplastics kun je met het blote oog niet of nauwelijks zien. Ze komen via ons doucheputje in het rioolstelsel terecht. Ze zijn zo klein dat ze niet tegengehouden worden door de filters van waterzuiveringsinstallaties. Via rivieren en oceanen worden ze onderdeel van de plasticsoep. Microplastics worden gegeten door zeediertjes en via de voedselketen belanden ze ook op ons bord. De Plastic Soup Foundation brengt de gratis app Beat the Microbead uit, die de ingrediëntenlijst op verpakkingen leest en meer dan 500 verschillende microplastics kan detecteren. Je ziet meteen of het gescande product microplastics bevat en, zo ja, welke, doordat het product een rood label krijgt.
Door de app worden meer dan de 500 micro- en nanoplastics herkend die officieel als zodanig zijn gelabeld door het Europees Agentschap voor chemische stoffen (ECHA), milieuorganisatie UNEP en ingenieursbureau Tauw. De zogenaamde twijfelachtige plastics, synthetische polymeren waarvan nog onvoldoende bekend is of ze wel of niet gevaarlijk zijn voor mens en milieu, krijgen het label oranje. Koop alleen producten met een groen label!
Links:
Merijn Tinga is de Plastic Soup Surfer. Hij is van oorsprong bioloog en kunstenaar. Wat begon met een surftocht op een zelfgemaakt board van aangespoeld plastic is uitgegroeid tot een creatieve en flexibele organisatie. Middels opvallende en positieve publiekscampagnes roepen de Plastic Soup Surfer en zijn team op tot concrete maatregelen bij de bron. Zie ook Kassa over Zwerfafval.
Campagnes van de PlasticSoupSurfer
Veel schokkende feitjes op deze pagina en in de filmpjes. We weten bijvoorbeeld maar van 1% van alle plastics die geproduceerd worden waar ze blijven. Een deel van de plastics zakt naar de zeebodem, doordat schimmels, bacteriën en algen zich erop hebben genesteld. Een ander deel van het plastic in zee is niet meer terug te vinden doordat het uit elkaar is gevallen in micro- en nanoplastics: plasticdeeltjes die zo klein zijn dat je ze niet of nauwelijks kunt zien. Dat gebeurt doordat stukken plastic onder invloed van zonlicht, zout water en golven afbreken tot steeds kleinere stukjes.
Synthetische kleding en cosmetica, zoals tandpasta en douchegel, zijn trouwens een bron van microplastics. Toiletartikelen bevatten vaak kleine plastic bolletjes om je tanden te bleken of je gezicht te scrubben. Ook deze microplastics komen via het rioolwater in zee terecht; ze zijn namelijk zo klein dat we ze niet uit het water kunnen halen. Inmiddels is duidelijk dat microplastics al flink in de voedselketen zitten.
Er wordt ook verwezen naar de website PlasticAdrift. Door zeestromingen wordt plastic over de hele wereld verspreid. Op deze website kun je zien welke weg een stukje plastic aflegt vanaf de plek waar het in het water terechtkomt.
Met The Ocean Cleanup ontwikkelt de Nederlandse ondernemer Boyan Slat een methode om de plastic soep op te ruimen. The Ocean Cleanup is ook bekritiseerd.
Fabrikanten moeten actie ondernemen rondom plastic afval
Rapport: twintig bedrijven verantwoordelijk voor meer dan helft plastic afval wereldwijd
Recycling van plastics – Natuur & Milieu
Recycleklaar Leeg, los, plat: maak je afval recycleklaar
Plastic verpakking – Afvalscheidingswijzer Milieucentraal
Gemeenten aan de bak tegen vervuiling afval
Nieuwe wetgeving wegwerpplastics (SUP – Single Use Plastic) – De Europese richtlijn voor minder wegwerpplastic in zee, moet in juli 2021 zijn ingevoerd in de wetgeving van alle EU-lidstaten. Deze richtlijn gaat over de 10 plastic producten die het meest worden gevonden op de Europese stranden. Het verbod op wegwerpplastic gaat op 3 juli 2021 in.
Ftalaten in plastic producten zorgen voor hogere sterfte
Nurdles: het gevaarlijkste afval waar je nauwelijks over hoort
Minstens 24 miljoen nurdles aangespoeld bij Nederlandse kusten
Rampzalig gebruik van plastic in landbouw bedreigt voedselveiligheid
