Zwerfafval is een grote ergernis. Het blijft ongelofelijk hoeveel plastic, blikjes, papieren bekertjes, mondkapjes (!), peuken en ander afval gewoon rondzwerft. We zien de rotzooi die achterblijft bij het samenkomen van grote groepen mensen. We weten wat de Vierdaagse en de zomerfeesten betekenen in de tonnen afval die op straat achterblijft (27 ton in 2018). De organisatoren van de mars en van het feest wilden de editie van 2020 ‘de schoonste ooit‘ maken. Dat is gelukt, maar waarschijnlijk alleen, omdat het evenement niet door ging.
Peuken
Roken is smerig, het is ongezond, en het is ook nog eens erg vervuilend. Peuken zijn een onderschat milieuprobleem. Peuken zijn enorm giftig en een grote bedreiging voor het milieu. Sigarettenpeuken zijn 100% chemisch afval! Bij het verbranden van de tabak ontstaan er meer dan 4000 chemische stoffen, waaronder ammonia en arsenicum. Die komen via het filter op straat en in het grondwater terecht. Sigarettenpeuken breken erg moeilijk af. Gemiddeld duurt het zo’n vijf jaar voordat de peuken helemaal zijn verdwenen. De filters zijn gemaakt van plastic, het duurt 2 tot 12 jaar voordat een filter is afgebroken. Bij het uiteenvallen ontstaan er kleine stukjes plastic. Eén sigarettenpeuk kan wel 8 liter water vervuilen. Sigarettenfilters staan op nr. 1 in de Top Tien van het meest gevonden zwerfafval. Mondkapjes staan op plaats 7, met 2,1%. In het kader van de landelijke actie Plastic Peuk Meuk 2021 zijn op 10 juli 2021 overal opruimacties gehouden, zeker zo’n 200.000 peuken zijn geraapt.
Statiegeld
Heuglijk nieuws was, dat per 31 december 2022 statiegeld op blikjes wordt ingevoerd. Per blikje wordt straks 15 eurocent statiegeld gerekend. Net als voor kleine plastic flesjes. Het moet zo lang duren omdat “de sector zich dan kan voorbereiden”. Het gaat om ongeveer 2 miljard blikjes, waarvan er zo’n 150 miljoen in het milieu belanden. Horecabedrijven en kleine verkopers hoeven de blikjes niet in te nemen. De hoeveelheid inname-punten is wel van belang voor het slagen van het statiegeldsysteem. Volgens het Centraal Bureau Levensmiddelen (CBL) wordt ongeveer 50 procent van de blikjes buiten de supermarkten verkocht en is het dan ook logisch dat ook die verkooppunten bijdragen aan het optuigen van een inleversysteem.
Back to Sender
Recycling Netwerk Benelux (RNB) is een zelfstandige milieuorganisatie die verschillende milieuorganisaties verbindt rond het thema van grondstoffen en de impact ervan. Zij voeren al geruime tijd actie tegen zwerfafval middels hun actie Back to Sender.
De actie Back to Sender was in eerste instantie vooral bedoeld om supermarkten en drankenproducenten te vragen hun verzet tegen een statiegeldregeling te stoppen.
Back to Sender houdt in dat je alle zwerfafval die je op straat vindt en waarbij je kunt identificeren wie het geproduceerd heeft, gewoon terugstuurt naar de producent, met daarbij deze modelbrief.
Moeten we daar nu mee ophouden nu statiegeld op blikjes en kleine plastic flesjes verplicht gaat worden? Nee, integendeel. Door de lobby van producenten zijn sappen en zuivel uitgezonderd van de statiegeldregeling, evenals drinkpakjes en drinkzakjes. Koop deze dus niet, en als je dat wel doet stuur dan de verpakking terug naar de producent!
We zijn er nog lang niet! Afvalpreventie, effectieve afvalinzameling (zoals met statiegeld) en hoogwaardige recycling blijft hardstikke hard nodig. En met afvalpreventie hebben we het over de verantwoordelijkheid van fabrikanten om hun producten zo duurzaam mogelijk op de markt te brengen. Want dat is nu nog verre van optimaal!
Het aardige van de Back to Sender actie is dat ze ook voorzien in een lijst met Antwoordnummers. Dat werkt helaas niet voor België, maar je kunt het zwerfafval ongefrankeerd opsturen naar een Antwoordnummer. De ontvanger betaalt. Confronteer een producent maar met zijn eigen rotzooi, in plaats van dat het opgeruimd moet worden op kosten van de gemeenschap.
Ploggen
De ergernis over zwerfafval leidt ook tot creativiteit om het probleem aan te pakken. Zo is sinds een aantal jaren het uit Zweden overgewaaide ‘ploggen‘ in opkomst. Het woord is een samentrekking van ‘plocka upp’ (oprapen) en ‘jogga’ (joggen). Hardlopen en ondertussen zwerfvuil op pikken. Een plogger doet dat dan zonder grijper, maar bukt zich en maakt het oprapen van het vuil en in de zak doen een onderdeel van de oefening. Bukken en iets oprapen staat gelijk aan een goede squat. Voorheen werd dit ’troeptrimmen’ genoemd, maar ‘ploggen’ als term heeft gewonnen. Ploggen is een samenvoeging van de woorden ‘plocka’ (pakken in het Zweeds) en ‘joggen’.
Afvalcoaches
In een aantal wijken zijn ‘afvalcoaches’ actief. Zij gaan het gesprek aan met bewoners om te kijken wat de belangrijkste verbeterpunten zijn in de wijk. Wij gaan als Duurzaam Altrade ook met dit onderwerp aan de slag. Belangrijkste leerpunten zijn het opzetten van een goede monitoring.
Apps
Er zijn diverse apps rondom zwerfafval. Zo is er een app waarmee je bij kunt houden hoeveel zwerfafval er is. Je kunt daarmee een foto maken van alle rommel dat je hebt opgeruimd.
Wat kun je zelf doen?
Uiteraard zelf geen rommel op straat gooien of achterlaten. En ook niet op de Waalstrandjes! De gemeente Nijmegen doet mee aan de Wijkhelden-actie. Wijkhelden lopen regelmatig een schoonmaakronde door de buurt en ruimen dan het zwerfafval op. En doordat de omgeving schoon is, wordt er ook minder snel nieuw afval op straat en in de plantsoenen gegooid. Onder begeleiding van een volwassene leren jonge Wijkhelden zich al vroeg bewust te worden van zwerfafval in de buurt. Ook volwassenen kunnen zich inschrijven als Wijkheld.
Als vrijwilliger van Wijkhelden krijg je van Dar materiaal om het zwerfafval op te ruimen. Je krijgt een veiligheidshesje, een knijper en afvalzakken. Daarnaast is iedereen die geregistreerd staat als Wijkheld automatisch verzekerd via de ‘parapluverzekering’ van Dar. Deze verzekering is van toepassing op alle geregistreerde vrijwilligers en geldt als ongeval- en aansprakelijkheidsverzekering tijdens het uitvoeren van een opruimronde van zwerfafval. Je kunt je hier aanmelden om Wijkheld te worden.
Zie ook de links onderaan deze webpagina.
Zodra de corona-maatregelen versoepeld worden, gaan we vanuit Duurzaam Altrade hiermee aan de slag. Kinderen uit groep 3 t/m 8 mogen alleen onder begeleiding van een volwassene op pad. Kinderen kunnen er overigens ook een zakcentje mee verdienen. Heb je interesse om als begeleider mee te doen? Of wil je wel Wijkheld worden, maar vind je het gezelliger om dit met meer mensen tegelijk te doen? Neem dan contact op!
Links
Eigen gebied kiezen dat je schoon wilt houden? Kies dan voor een heel eigen schoongebied rondom jouw huis, school, sportclub of onderneming! Je krijgt dan een gratis opschoonpakket met handschoenen en afvalzakken, dat je kunt bestellen nadat je jouw gebied op de kaart hebt gezet. Meld je aan via Kies je eigen schoongebied voor een schoner Nederland (supportervanschoon.nl).
Overzicht van zwerfafval-apps – Je kunt een document downloaden met een uitgebreid overzicht van beschikbare apps.
We noemen er hier twee (zijn ook in bovengenoemd overzicht te vinden).
De app van HelemaalGroen maakt op een kaart direct zichtbaar waar jij zwerfvuil hebt geraapt. En dat motiveert ook anderen die actief zijn in dat gebied. Alleen kun je niet veel, maar samen lukt dat wel: Je omgeving, buurt of dorp HelemaalGroen kleuren en houden. De app van HelemaalGroen maakt alle acties zichtbaar, van iedereen die zich inzet voor een schone omgeving, met een mooi en gezamenlijk resultaat.
Tijdens de Landelijke Opschoondag verzamelen we zwerfafval én informatie. De internationaal georiënteerde Litterati-app helpt daarbij. Met deze gratis app hou je eenvoudig bij welk type afval en welke merken je het meeste tegenkomt en waar je het gevonden hebt. Die informatie helpt bij meer onderzoek naar zwerfafval waarmee het zwerfafvalprobleem bij de bron kan worden aangepakt.
Zwerfinator Dirk Groot, zie ook Kassa over Zwerfval
Plastic Avengers Met de ‘Plastic Avengers-app’ hopen Merijn Tinga (PlasticSoupSurfer) en Dirk Groot (Zwerfinator) meer mensen in beweging te krijgen om plastic zwerfafval te verzamelen. “Hoe meer foto’s, hoe meer bewijs, hoe meer impact”, zegt Tinga er zelf over.
Gedragsonderzoek: zwerfafval-aanpak voor jongeren – In dit te downloaden onderzoek is in kaart gebracht, welke gedragsinterventies kansrijk zijn om jongeren te bewegen om hun afval op de juiste manier weg te gooien.
Uitgeklede statiegeldregeling treft slechts 19% van zwerfvuil drankverpakkingen – Plastic Soup Foundation
Zwerfafval Recycling Netwerk Benelux
Ballonnen horen bij een feestje, maar niet in de lucht. – In Nijmegen is het oplaten van balonnen verboden!
