In de regio Utrecht wordt onder de naam Hout stoken? Maak het toch uit! campagne gevoerd om mensen te informeren over de schadelijke effecten van houtstook. De gezelligheid en romantiek van een knisperend houtvuurtje worden hard onderuit gehaald met koele cijfers over de schadelijke effecten. Of het nu in de kachel, open haard of vuurkorf is. Je wordt gewezen op de risico’s voor de eigen gezondheid en die van je gezinsleden.
Fijnstof kan problemen veroorzaken aan je longen, luchtwegen en hart en bloedvaten. Bij kinderen kan fijnstof de groei van de longen negatief beïnvloeden. Bij houtstook komen ook hele kleine stofdeeltjes vrij (ultrafijnstof). Deze ultrafijne deeltjes worden nauwelijks door je neus en luchtpijp gefilterd en komen zo diep in je longen terecht. Mensen die al longproblemen hebben of astmatisch zijn, hebben hier direct last van. In houtrook zitten ook PAK ‘s (polycyclische aromatische koolwaterstoffen) en benzeen. Deze stoffen zijn kankerverwekkend. Ze komen ook uit de uitlaat van een auto en je ademt ze in bij het (mee)roken van een sigaret. Een kaarsje afsteken geeft ook allerlei gezondheidseffecten.
Nieuwe rekenmethode RIVM
Open haarden en houtkachels zijn officieel niet langer verantwoordelijk voor 10 procent, maar voor 23 procent van de fijnstofuitstoot in Nederland. Het RIVM rekent nu ook fijnstof mee dat vlak buiten de schoorsteen ontstaat, doordat rookgassen in de buitenlucht condenseren tot kleine fijnstof deeltjes. Fijnstof komt diep in je longen en vergroot de kans op allerlei ziekten, waaronder kanker, long- en hartaandoeningen, vooral bij kwetsbare groepen als kinderen en ouderen. De Stichting HoutrookVrij geeft aan dat die 23% nog een onderschatting is van de werkelijke uitstoot omdat steevast van stoken onder ideale omstandigheden wordt uitgegaan. Wetenschappers geven op deze pagina de laatste inzichten over de schadelijkheid van houtrook (zie ook de brief van Johan Vollenbroek aan de Gemeente Nijmegen, verderop op deze pagina). Zie hier de website Emissieregistratie van de rijksoverheid.
Houtkachels zijn daarmee in één klap de grootste fijnstofbron in Nederland. Bij nieuwsartikelen over fijnstof horen niet meer de traditionele foto’s van een uitlaat of een fabriekspijp, maar die van een houtkachelpijp:
Slap beleid
De Nederlandse overheid probeert de uitstoot van houtstook vooral terug te dringen met voorlichting over stookgedrag – nat hout levert bijvoorbeeld veel meer verontreiniging op – en bemiddeling bij klachten van buurtbewoners. De ISDE-subsidie voor duurzame energie is niet langer beschikbaar voor pelletkachels die branden op geperste houtkorrels.
De Gemeente Nijmegen heeft ook het Schone Lucht Akkoord ondertekend. De Nijmeegse gemeenteraad wil dat er – als dat juridisch mogelijk is – een verbod komt op de overlast door houtstook. Vooralsnog houdt de gemeente het bij het verwijzen naar de Stookwijzer.
Deze website meet naar eigen zeggen op postcodeniveau en kijkt naar luchtkwaliteit en windkracht. De Stookwijzer is er voor vuur dat u binnen of buiten stookt. Je kunt de locatie (op postcodeniveau) invoeren dan krijg je een advies.
Je kunt je ook aanmelden voor het stookalert op de website van het RIVM. Dan krijg je een e-mail wanneer het weer in de provincie niet geschikt is voor houtstook. Maar helaas is dit te grofmazig om er iets aan te hebben.
We hebben het idee dat de Stookwijzer vooral geraadpleegd wordt door degenen die overlast hebben, terwijl het de bedoeling is dat stokers de website raadplegen voordat ze gaan stoken!
De Stookwijzer wordt mede mogelijk gemaakt door de Gemeente Nijmegen, zo kun je onderaan op de Stookwijzer-pagina lezen. Begonnen in 2017, aldus dit artikel van de GGD-Gelderland Zuid.
Verder is er weinig tot geen verantwoording op de website over de gebruikte meetmethode. Het blijft onduidelijk waarop de adviezen zijn gebaseerd. Er wordt verwezen naar de windkracht en de luchtkwaliteit, maar op welke manier deze gemeten worden wordt er niet bij verteld.
Luchtmeetnet
We hebben in Nederland een luchtmeetnet. Op de bijbehorende website luchtmeetnet.nl kun je de luchtkwaliteit controleren op basis van verschillende stoffen (zie keuzelijst in de afbeelding hieronder):
Je ziet hier de tabel hoe de waarden in de Lucht Kwaliteit Index worden geclassificeerd: in 5 klassen van Goed tot Zeer slecht. De grenzen worden weergegeven in microgram per kubieke meter.
Je kunt op de kaart van het luchtmeetnet per stof bekijken hoeveel microgram per kubieke meter het meetpunt aangeeft. In deze tabel kun je dan opzoeken in welke klasse dit valt wat betreft de luchtkwaliteit.
Wat betreft fijnstof begint de klasse Matig voor PM10 bij een waarde groter dan 30 microgram/m3, voor PM2.5 moet de waarde boven de 20 microgram/m3 liggen.
Overlast door houtstook
Er wordt de laatste tijd veel geschreven over overlast door houtrook. We kennen de leus “Een tevreden roker is geen onruststoker”. Een roker vergiftigt niet alleen zijn eigen longen maar ook van de mensen in zijn omgeving die feitelijk meeroken. Inmiddels kunnen we de leus een beetje omdraaien: “Menig tevreden houtstoker is voor de buurt een onruststoker.”
Een greep uit de artikelen:
Bewoners in de ‘houtgreep’: de kachel als splijtzwam in een keurige straat in Dieren
Bij de aanpak van luchtvervuiling blijven houtkachels en open haarden vooralsnog buiten schot
Opinie: stop met het wegzetten van houtstokers als asociale onruststokers
Moeten alle houtkachels nu maar bij het grofvuil?
Hoe ongezond is een knapperend haardvuurtje, voor de stoker en de buren?
Het regent klachten over houtstook in Nijmegen: ‘Er moet iets gebeuren’
Stikstofstrijder Vollenbroek bindt strijd aan met houtkachels: ‘Bewezen ongezond’ Onze mede-wijkbewoner Johan Vollenbroek trekt weer ten strijde! Vollenbroek ageert tegen alle houtstook, inclusief de (gesubsidieerde) verbranding van biomassastukjes in grote energiecentrales met hoge schoorstenen. Zijn organisatie Mobilisation for the Environment heeft ook naar de gemeente Nijmegen deze brief geschreven, waarin hij vraagt om aanpassing van de APV voor Nijmegen met 2 regels:
- beperken van de gebruiksduur van houtkachels en open haarden naar maximaal 4 uur per dag en enkel tussen 08.00 uur tot 22.00 uur
- een verbod op houtstook indien code rood van de stookwijzer is afgegeven voor het betreffende postcodegebied.
Nog geen verbod op houtstook in Nijmegen, eerst wachten op proeven – bericht in de Gelderlander: er komt in Nijmegen voorlopig geen verbod op het stoken van hout in kachels en haarden, ook al is het aantal klachten de afgelopen maanden spectaculair toegenomen. Dat laatste komt waarschijnlijk ook doordat klachten gemakkelijker ingediend kunnen worden via de Stookwijzer-website.
Het is onduidelijk of er meer regelgeving gaat komen. Het kan zijn dat er een verplichting komt zodat je alleen moderne en goedgekeurde houtkachels mag gebruiken. Dit zal overigens altijd maar een deel van de oplossing blijven, want mooi weer staat garant voor meer barbecues en vuurkorven in de buurt.
Wat kun je doen als je overlast ervaart door houtrook?
Van houtrook kunnen je buren en buurtgenoten veel last hebben. Ze kunnen er ziek van worden. Veel mensen vinden de rook ook stinken. Soms kunnen mensen niet eens een raam openzetten, omdat het hele huis en alle spullen dan naar rook ruiken.
We geven hier een paar links met tips over wat je kunt doen:
Last van houtstook in je buurt? | Milieu Centraal
Stappenplan geurklachten houtrook voor gemeenten
Overlast melden via Stookwijzer
De Gemeente Nijmegen is aangesloten bij het Schone Lucht Akkoord (SLA – niet te verwarren met een Service Level Agreement in de ICT). Je kunt dus via Stookwijzer.nu controleren of de weersomstandigheden het wel toelaten om te stoken. Via het menu (de drie steepjes linksboven) krijg je allerlei opties. Eén daarvan is ‘Overlast melden’. Als je gemeente is aangesloten bij het SLA, dan wordt de melding doorgestuurd naar gemeente. Je moet een paar stappen doorlopen, en je naam ingeven. Gemakkelijk en snel te doen. Heb je er last van (je kunt ingeven wat je aan overlast ervaart, stank maar ook gezondheidsklachten), doe dan een melding! We leven in een bureaucratische samenleving, waarbij het opbouwen van een dossier belangrijk is.
Ga in gesprek
Ga vooral ook in gesprek met de buurtbewoners die de overlast veroorzaken. Wijs ze op de Stookwijzer, deze webpagina, en geef aan dat het vanwege de schadelijke gezondheidseffecten (zeker met de nieuwe inzichten) niet meer dan redelijk is dat ze hun stookgedrag aanpassen. Toon begrip, want het is gezellig om een houtkacheltje aan te maken en het geeft een fijne stralingswarmte die lijkt op de warmte van de zon. Vraag ook begrip en leg uit wat je aan overlast ervaart. Sluimert dit al jaren? Gebruik dan de nieuwe inzichten om alsnog het gesprek aan te gaan. Maar drijf het niet op de spits, probeer in alle redelijkheid tot een oplossing te komen. Benoem de tijden waarop je overlast ervaart, zoek naar een compromis. Hou het sociaal leefbaar in je buurt.
Opper dat het misschien een idee is om bemiddeling te organiseren, zeker als het een conflict dreigt te worden of als je met ruzie uit elkaar gaat. Hiervoor kun je verschillende instanties inschakelen, zoals de GGD, politie (wijkagent), of buurtbemiddeling.
Blijft de overlast bestaan? Verzamel dan gegevens zoals in de stappenplannen beschreven (doe melding via Stookwijzer.nu) en dien een klacht in bij de GGD of vraag een handhavingsverzoek bij de gemeente. Wat je van de gemeente mag verwachten als je een handhavingsverzoek indient kun je vinden in de Handhavingswijzer van de Nationale Ombudsman. De gemeentelijke bouwverordening heeft een artikel op grond waarvan de gemeente kan optreden tegen inwoners die hinderlijke of schadelijke rook, stank, roet of walm verspreiden. In uiterste geval kun je ook een klacht indienen via Leefmilieu.
UItzending van Nieuwsuur van 20 maart 2021: “Voor iedereen die (last van) een houtkachel heeft”
Aan alle fervente stokers
Wisten jullie dat as uit de houtkachel of open haard (ook barbecue) niet bij het gft-afval mag? Want dan ben je twee keer verkeerd bezig. As verstoort het composteerproces, het kan geen verbinding meer aangaan met zuurstof. Ook kunnen asresten nog schadelijke stoffen bevatten.
En dan hier de ultieme tip, voor als je het beeld van een knisperend haart-vuurtje niet kunt missen:
